3.1 Algemene principes

De aanwijzing van een CCP heeft als hoofddoel om de aanwezigheid te garanderen, in het land waar een financiële instelling die onder het recht van een ander EER-land ressorteert, uitsluitend via agenten of distributeurs financiële diensten aanbiedt, van een persoon of entiteit die moet waken over de correcte toepassing van de SWG/FTP-bepalingen die van kracht zijn op het grondgebied van dat land.

De aanwezigheid op het, in dit geval Belgische, grondgebied van een persoon of entiteit die een dergelijke centrale functie vervult, heeft enerzijds tot doel om ervoor te zorgen dat meldingen van vermoedens aan de CFI (betreffende met name verrichtingen die in hoge mate blootgesteld zijn aan het WG/FT-risico, wat het geval is voor geldtransfers waarbij geld of anoniem elektronisch geld gemanipuleerd wordt), sneller en efficiënter worden verricht en anderzijds, dat de uitoefening van het toezicht, zowel door de Europese betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld zelf als door de NBB, op het potentieel zeer groot aantal agenten en distributeurs in België wordt vergemakkelijkt.

Daarbij moet worden benadrukt dat de Europese financiële instelling en niet het CCP zelf, de aan de antiwitwaswet onderworpen entiteit blijft die verantwoordelijk is voor de correcte uitvoering van de wettelijke en reglementaire verplichtingen inzake SWG/FTP. Het CCP kan derhalve, in tegenstelling tot de betrokken Europese financiële instelling die verantwoordelijk is voor de handelingen van haar agenten of distributeurs en voor het CCP dat ze in België heeft aangewezen, niet onderworpen worden aan de administratieve maatregelen bedoeld in de artikelen 93 en 94 van de antiwitwaswet of aan de administratieve sancties bedoeld in de artikelen 132 tot 135 van de Wet.

Er wordt bovendien aan herinnerd dat, wanneer de NBB vaststelt dat een Europese betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld in België een ernstige inbreuk pleegt op de bepalingen inzake SWG/FTP – namelijk de bepalingen van boek II van de antiwitwaswet, van het antiwitwasreglement van de NBB, van de RTS, van de Europese verordening betreffende geldovermakingen of de waakzaamheidsplichten bedoeld in de bindende bepalingen betreffende financiële embargo’s – , ze conform artikel 95 van de antiwitwaswet kan beslissen om een van de administratieve maatregelen te nemen waarvoor ze bevoegd is en de betrokken Europese betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld kan verbieden om in België diensten aan te bieden via één of meerdere agenten of distributeurs in België die ze aanwijst.

3.2 Functies van het CCP

Krachtens de artikelen 4 en 5 van de RTS moet het in België aangewezen CCP de volgende functies uitoefenen:

1. toezien op de naleving van de regels inzake SWG/FTP. Daartoe moet het CCP:
   • het opstellen en toepassen van de gedragslijnen, procedures en internecontrolemaatregelen bedoeld in artikel 8 van de antiwitwaswet vergemakkelijken door de Europese betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld die het CCP heeft aangewezen, in te lichten over de wettelijke en reglementaire vereisten inzake SWG/FTP die van toepassing zijn op het Belgisch grondgebied;
   • in naam van de Europese betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld die het CCP heeft aangewezen, toezicht houden op de effectieve naleving door de agenten en distributeurs via dewelke deze betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld diensten aanbiedt in België (i) van de wettelijke en reglementaire vereisten inzake SWG/FTP die van toepassing zijn op het Belgisch grondgebied, en (ii) van de gedragslijnen, procedures en internecontrolemaatregelen die door die instelling zijn vastgesteld met toepassing van artikel 8 van de antiwitwaswet;
   • het hoofdkantoor van de betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld die het CCP heeft aangewezen, inlichten over elke potentiële overtreding of niet-naleving die het zou hebben vastgesteld bij de in België gevestigde agenten en distributeurs van die instelling, inclusief alle informatie die het vermogen van die agenten en distributeurs om te voldoen aan de gedragslijnen, procedures en internecontrolemaatregelen, kan aantasten of die de risicobeoordeling van die instelling op een andere manier kan beïnvloeden;
   • er, in naam van de Europese betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld die het CCP heeft aangewezen, voor zorgen dat er corrigerende maatregelen worden genomen wanneer de in België gevestigde agenten en distributeurs van die instelling niet voldoen, of er een gevaar bestaat dat ze niet langer zullen voldoen aan de wettelijke en reglementaire vereisten inzake SWG/FTP die van toepassing zijn op het Belgisch grondgebied;
   • er, in naam van de Europese betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld die het CCP heeft aangewezen, voor zorgen dat de in België gevestigde agenten en distributeurs van die instelling en hun personeelsleden voldoen aan de vereisten inzake opleiding bedoeld in artikel 11 van de antiwitwaswet (zie pagina “Opleiding en sensibilisering van het personeel”); en
   • de Europese betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld die het CCP heeft aangewezen, vertegenwoordigen in haar contacten met de Belgische autoriteiten die bevoegd zijn inzake SWG/FTP, met name de CFI en de FOD Financiën (wat de meldingen van de bevriezing van tegoeden betreft).
2. het toezicht op de naleving van de SWG/FTP-regels door de NBB vergemakkelijken. Daartoe moet het CCP, in naam van de Europese betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld die het CCP heeft aangewezen:
   • die betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld vertegenwoordigen in haar contacten met de NBB;
   • toegang hebben tot de informatie die de in België gevestigde agenten en distributeurs van die instelling bezitten;
   • alle vragen van de NBB over de in België gevestigde agenten en distributeurs van die instelling beantwoorden en de NBB alle relevante informatie verstrekken die de instelling in kwestie of haar in België gevestigde agenten en distributeurs bezitten. Op verzoek van de NBB kan een regelmatige rapportering vereist zijn;
   • de inspecties ter plaatse die de NBB verricht bij de in België gevestigde agenten en distributeurs van de betrokken betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld vergemakkelijken;

Naast de bovenstaande functies moet het in België aangewezen CCP de volgende aanvullende functies uitoefenen (zie artikel 27, § 2, van het antiwitwasreglement van de NBB):

1. het spoort atypische verrichtingen op, of waarborgt ten minste dat de gehanteerde criteria voor het opsporen van atypische verrichtingen, (i) overeenstemmen met de bepalingen van de Europese verordening betreffende geldovermakingen, van de antiwitwaswet en van het antiwitwasreglement van de NBB, en (ii) dat ze zijn afgestemd op de activiteiten die in België worden uitgeoefend door de betrokken Europese betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld;
2. het beslist of er met toepassing van artikel 47 van de antiwitwaswet een vermoeden moet worden gemeld en beslist, in voorkomend geval, over de inhoud van die melding;
3. overeenkomstig artikel 48 van de antiwitwaswet beantwoordt het alle verzoeken om informatie van de CFI betreffende de activiteiten die worden uitgeoefend door de in België gevestigde agenten of distributeurs van de betrokken betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld.

3.3 Plaats van vestiging, vorm en uitvoeringswijze

Wat de plaats van vestiging van het CCP betreft, bepaalt de antiwitwaswet dat, in alle gevallen waarin een CCP vereist is, dit op het Belgisch grondgebied gevestigd moet zijn (zie artikel 15 van de antiwitwaswet) en dat de natuurlijke persoon die wordt aangewezen met toepassing van artikel 9, § 2, van de Wet en die belast is met de uitoefening van de functies van het CCP, in diezelfde gevallen ook in België gevestigd is (zie artikel 9, § 4, van de Wet).

Anderzijds bevatten noch het Belgische wettelijke kader, noch de Europese RTS regels betreffende de vorm waaronder het CCP moet worden opgericht. Het is nochtans belangrijk om een geschikte vorm te kiezen die het CCP toelaat om daadwerkelijk alle hogergenoemde functies te vervullen ten aanzien van het volledige netwerk van in België gevestigde agenten of distributeurs.

De NBB is daarom de mening toegedaan dat Europese betalingsinstellingen of instellingen voor elektronisch geld de vorm van hun CCP moeten bepalen rekening houdend met het evenredigheidsbeginsel. De NBB verwacht aldus in het bijzonder dat de instelling in staat is om haar aan te tonen (i) dat de in België gevestigde personele en technische middelen die het CCP moeten toelaten om zijn functies ten aanzien van het volledige netwerk van in België gevestigde agenten of distributeurs integraal uit te oefenen, afgestemd zijn op met name de omvang van het netwerk, op het aantal en het volume van de in België uitgevoerde verrichtingen, op het niveau en de kenmerken van de WG/FT-risico's die zijn verbonden aan de in België uitgeoefende activiteiten, enz., en (ii) dat de vorm van het CCP toelaat om al die middelen op passende en coherente manier te bundelen en te organiseren.

Gelet op het bovenstaande zou het CCP bijvoorbeeld de vorm kunnen aannemen van (i) de vestiging in België van een of meerdere personeelsleden die hiërarchisch ressorteren onder het compliancedepartement of de AMLCO van de Europese betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld, (ii) de aanwijzing van een van de in België gevestigde agenten of distributeurs (of zelfs van de enige in België gevestigde agent of distributeur) om, naast zijn operationele functies in het kader van de uitvoering van verrichtingen of het aangaan van zakelijke relaties met de cliënten, de functies van het CCP uit te oefenen, (iii) de aanwijzing van een onafhankelijk deskundige die via een lastgevingsovereenkomst met de instelling specifiek belast wordt met de uitoefening van die functies, enz.

De NBB verwacht in elk geval dat de betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld haar kan aantonen dat de persoon die belast is met de uitoefening van de functies van het CCP in België, bedoeld in artikel 9, § 4, van de antiwitwaswet, beschikt over de kwaliteiten waarin artikel 9, § 2, van de antiwitwaswet voorziet. Die persoon moet dus beschikken over:

• de nodige professionele betrouwbaarheid om zijn functies integer uit te oefenen;
• de passende deskundigheid, kennis van het Belgisch wettelijk en reglementair kader inzake de voorkoming van WG/FTP, de beschikbaarheid, het hiërarchisch niveau en/of de bevoegdheden, zowel binnen de betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld als ten aanzien van haar in België gevestigde agenten of distributeurs, die nodig zijn voor de effectieve, onafhankelijke en autonome uitoefening van deze functies;
• de bevoegdheid om op eigen initiatief aan de betalingsinstelling of instelling voor elektronisch geld alle noodzakelijke of nuttige maatregelen voor te stellen, met inbegrip van de inzetting van de vereiste middelen om de conformiteit en doeltreffendheid van de interne maatregelen ter bestrijding van WG/FTP te waarborgen.

De in 2° en 3° hierboven bepaalde voorwaarden worden van geval tot geval beoordeeld, rekening houdend met het evenredigheidsbeginsel en derhalve met de kenmerken van het betrokken netwerk van in België gevestigde agenten of distributeurs en met de kenmerken van de uitgeoefende activiteiten.

Om redenen van doeltreffendheid kan bovendien worden aanvaard dat de uitvoerende functies die het in België aangewezen CCP moet uitoefenen, geheel of gedeeltelijk worden uitbesteed aan een andere entiteit die tot dezelfde groep behoort. Die uitbesteding is bijvoorbeeld mogelijk voor de controle van de kwaliteit van de prestaties van de agenten of distributeurs, voor de uitvoering van het continue toezicht waarmee de atypische verrichtingen kunnen worden opgespoord, voor de analyse van atypische verrichtingen conform de interne procedures, met name de inzameling van eventuele aanvullende informatie en voor de redactie van een op deze analyse gebaseerd advies over de al dan niet verdachte aard van de betrokken verrichting. De aandacht wordt niettemin gevestigd op het feit dat de uitbesteding geen afbreuk mag doen aan de verantwoordelijkheid van het CCP om zijn functies volledig uit te oefenen. Indien de analyse van de atypische verrichtingen bijvoorbeeld aan een andere entiteit van de groep wordt uitbesteed, moet het CCP de bevoegdheid behouden om op basis van die analyse te beslissen of er al dan niet vermoedens moeten worden gemeld aan de CFI. Ook wanneer de controle op de activiteiten van de agenten of distributeurs aan een andere entiteit van de groep wordt uitbesteed, moet het CCP zijn beslissingsbevoegdheid behouden met betrekking tot de maatregelen die moeten worden genomen ten aanzien van de agenten of distributeurs bij wie tekortkomingen werden vastgesteld. Bovendien moet het CCP ervoor zorgen dat de regels voor de uitvoering van de uitbestede functies adequaat zijn en moet het deze zo nodig kunnen aanpassen. Algemeen beschouwd moet, bij een dergelijke uitbesteding van de organisatie van het CCP, rekening worden gehouden met de commentaar en de aanbevelingen in punt 3 van de pagina “Governance”. Voor meer informatie over dit aspect van de uitbesteding wordt ook verwezen naar de pagina “Nakoming van de verplichtingen door derden”.