Kritieke grondstoffen: een succesvolle EU-strategie zal internationale partners moeten betrekken
Het is net zoals Madonna in de jaren tachtig zong: we are living in a material world. En hier in Europa is het verzekeren van de toegang tot die materialen, en meer specifiek tot zogenaamde ‘kritieke grondstoffen’ (CRM’s), van vitaal belang als we onze ambitieuze klimaatdoelstellingen en digitale doelstellingen willen bereiken. Neem bijvoorbeeld koper, dat wordt gebruikt in alle schone-energietechnologieën en vaak voor elektrische bedrading. Of lithium, nikkel en kobalt, die worden gebruikt om batterijen voor elektrische voertuigen te maken. Daarnaast zijn exotisch klinkende ‘zeldzame aardmetalen’ zoals neodymium cruciaal voor de permanente magneten in windturbines, motors van elektrische voertuigen en de harde schijven van computers.
De mondiale vraag naar deze en andere CRM’s zal naar verwachting snel toenemen. Aan de aanbodzijde wordt de winning van CRM’s vaak gedomineerd door een handvol landen en/of een paar grote mijnbouwbedrijven. De raffinage van veel CRM’s is zelfs nog sterker geconcentreerd, vaak in één land – namelijk China. Dit brengt aanzienlijke risico's voor de toeleveringsketen met zich mee, waaronder de mogelijkheid dat CRM’s worden gebruikt om geopolitieke druk uit te oefenen.
Als reactie daarop stelde de Europese Commissie recentelijk een wet inzake kritieke grondstoffen (Critical Raw Materials Act) voor. De wet bepaalt capaciteitscriteria op EU-niveau voor de winning, verwerking en recyclage van CRM’s tegen 2030 – doelstellingen die Europa wil halen door strategische projecten te selecteren waarvoor de procedures voor de afgifte van vergunningen worden gestroomlijnd en de financiering wordt vergemakkelijkt. De algemene haalbaarheid en uiteindelijke doeltreffendheid van het ambitieuze CRM-gerelateerde beleid van Europa blijft onduidelijk. Het zou in elk geval een enorme uitdaging zijn om de winning en verwerking van CRM’s naar Europa over te brengen: dit zou veel tijd in beslag nemen en zeer duur zijn. Europa is mogelijks niet in staat om het nodige geduld en de nodige middelen op te brengen.
Een succesvolle Europese CRM-strategie zal internationaal moeten zijn. Overeenkomstig haar mantra van 'open strategische autonomie' moet de EU open en coöperatief blijven zonder naïef te zijn. De EU zal strategische partnerschapsovereenkomsten met CRM-producerende landen moeten ondersteunen met aanzienlijke financiële hulp, en bovendien rekening moeten houden met de eigen ambities en bezorgdheden van de partners. Waar mogelijk zal moeten worden gestreefd naar synergieën met andere, gelijkgestemde CRM-importeurs om samen de financiële lasten van investeringen in wereldwijde CRM-toeleveringsketens te dragen en om gemeenschappelijke transparantienormen, milieunormen en sociale normen voor bedrijven die actief zijn in CRM’s vast te stellen.